yazar Jean Echenoz tarafından yazılan, nam-ı diğer Çek Lokomotifi
koşucu Emil Zatopek hakkındaki “Koşmak” adlı kitabın Gezginci
Erdem kaleminden çıkan kitap incelemesi.
.jpg)
Tekdüze başarı algısının Emil Zatopek’in karakteri ve Jean Echenoz’un kalemiyle yıkılması hacimsel olarak küçük kalan kitabın devrimsel olduğunu kanıtlıyor.
nefese bir hayat. Aynı tempoda bir anlatı – roman: Koşmak. Fransız yazar Jean Echenoz‘un Helikopter Yayınları’ndan çıkan ve Emil Zatopek ‘in sıradışı hayatını konu edinen kitabı okurken bitiş çizgisini görmek
istemeyeceksiniz. Kuralsızca koşan, burun kıvrılan, başarısı tesadüflere
bağlanan ama her seferinde kendini kanıtlayan ve sistemin içinde sistemden
bağımsız kalan bu adam, sayfaların arasından daima gülümsüyor. Yazar onu
hareketli, hatta hınzır cümlelerle bize okuturken nam-ı diğer Çek Lokomotifi koşuyor.
Gibi Bir Hayat
Atletizm
tarihinin en ilginç figürü belki de Emil
Zatopek . Onu seyredenlerin hayretler içinde kalmasının nedeni estetik
değil kesinlikle. Her an bayılacakmış gibi, her an bir şey olacakmış gibi,
ciğerleri iflas edecekmiş gibi ve bazılarına göre ölecekmiş gibi koşuyor. Yazar
bu garip tarzından etkilenmiş olacak ki, ta en başından sunuyor hikayeyi.
Kitabın içindeki bilgiler tamamen gerçek. Ama bu kitap aynı zamanda bir roman…
Bilgilerin gerçekliği ve belgeselliği okuru nicel bakımdan tatmin ederken, Emil Zatopek ‘in kurgusal hayatı okura
roman hazzını yaşatıyor.
zirveye ve zirveden tekrar dibe ama sonunda tarihin sayfalarında mutlak bir
yere sahip olan atletin başarı hırsından uzak olduğunu görmek kitabın şaşırtıcı
yanlarından biri. Çünkü başarı öyküleri “ezmek” ve “geçmek” fikirlerinin
bilinçaltına pompalanmasıyla oluşan egonun parıltılı sistematiğini anlatır
çoğunlukla. O öykülerde gördüğümüz başarılı insanlar normal insanların dışında
bir hayat sürerler. Tek düşündükleri zirvedir ve zirvenin getirdiği kibir her
yanlarını sarmıştır. Tekdüze başarı algısının Emil Zatopek’in karakteri ve Jean
Echenoz’un kalemiyle yıkılması hacimsel olarak küçük kalan kitabın devrimsel
olduğunu kanıtlıyor.
yazsam roman olur” deyişinin hakkını yazar, Zapotek’in hayatını yazarak vermiş.
Tutup Çeken Anlatım
Yazarın
aktif ve enerji dolu anlatımı okuru içine çekiyor. Mekan tasvirleri eylemin
arkasında sunulduğundan kitabı okuduğumuz sandalye veya koltuk bir anda Çekoslavakya
caddelerine veya koşuların yapıldığı stadyumların ortasına ışınlanıyor. Yazarın
gözü, kahramanın gözü aslında… Her ikisinin gördüğünü okuyucu görüyor ve
tamamlayıcı olarak hikayenin içine girebiliyor.
Echenoz kısa ama çarpıcı metinlerin yazarı. Koşmak bu açıdan yazarla
karakterize… Kısa bir yolculukta, bir bekleme anında ya da birkaç saatlik
molada size hayatları ve ülkeleri sunup sıradan sayılabilecek zaman diliminizde
iz bırakabilir bu kitap.
bittiğinde koşmuşsunuz hissini yaşamanız muhtemel. Birinci gelmişsiniz hissini
yaşamanız da muhtemel ve kendinize has bir okuma yapmış olduğunuza inanmanız
da. Nasıl ki olaylar ve mekanlar şaşkın bakışlar ve hayret nidaları arasında
ilerliyorsa okumanızın sonunda da sanki değişik bir kitabı değişik bir durumda
okumuş gibi hissedebilirsiniz. Atleti çıplak gözle izleme isteği de cabası…
Arasında Koşmak
Bazı
baskıcı rejimler insanı zorla sanatçı, sporcu
veya bilim insanı yaparlar. Saçma sapan yasakları, saçmalıklarına gösterdikleri
ciddiyet insanları çileden çıkarır. Hırs mı dersiniz, intikam mı bilmiyorum ama
muhalif görüşün itkisi dünyadaki ilerlemenin başlıca unsuru olmaya devam
ediyor. Gelin görün ki Emil Zatopek isyankar
biri sayılmaz. Hırslı olmadığını da söylemiştik. Peki o iktidar yalakası mı?
Hayır. Zatopek sadece koşuyor. Başarılı oldukça sistem onun üzerine planlar
yapıyor. Ülkesini terk edip batıya kaçacağını ve artık batı için başarılara
koşacağını zannedenler onun her hareketini izliyor. Biraz canı sıkılsa da genelde
gülüp geçiyor Zatopek. Varoluşun sorularına değinen bir sadelikte yaşamayı
seçiyor. Sistem ikna olmadıkça alttan alıyor. Siyasetten uzak durmanın imkansız
olduğu döneme gelindiğinde ise muhalefetin yanında yer alıyor. Komplo
teorilerinde haklı olduğuna inanan sistem savunucuları onu cezalandırmakta
gecikmiyor. Ancak herhangi bir yaptırım onun tepki vermesini sağlayamıyor.
Okuyucu bu durumda da bekleyiş içinde kalabilir. Adı bütün dünyada efsane
olarak anılan bir sporcunun bu ünün
gücüyle savaşmasını bekleyebilir okuyucu. Belki de Zatopek’in tepkisi her
durumda yüzünden eksik etmediği gülümsemesidir.
kabullenişin eylemsel vazgeçmeyişle beraber ilerlemesi ideolojik açıdan boşluğu,
varoluşsal açıdan doluluğu anımsatıyor. İnsanın karşısına engeller çıkarıldığından
yapmak istediği şeyi yapmayı bırakıp mücadele mi etmeli? Yoksa yapmak istediği
şeyi iktidarın gözüne batmayacak şekilde modifiye mi etmeli? Yazardan ve
atletten bağımsız bu soruları sorarken günümüzden çıkarımlar yapmadan duramıyor
insan. Soyut veya somut baskıların insanları nasıl yönlendirdiği, toplumların
bu baskılara itibar edip başarılı muhalifleri nasıl cezalandırdığı veya
cezalandırılmasına göz yumduğu akıllara gelen bazı sorular.
Mühendis / Yazar. Çeşitli kitap eklerinde kitap inceleme / eleştiri yazıları çıktı. Kalemkahveklavye site ve dergisinde öykü, deneme, kitap incelemeleri yazmaya devam ediyor.
