Bir Yaşlı Adam Manifestosu | Gezginci Erdem

Italo Svevo ‘nun
Aylak Adam Yayınları ‘ndan çıkan “İyi
Yürekli Yaşlı Adamla Güzel Kızın Öyküsü” romanı üzerine bir Gezginci Erdem
incelemesi.

Italo
Svevo ‘nun Trieste’deki
heykelinin önünde Zeno’nun Bilinci
kitabından alınan şu cümle yazıyor: “Yaşam ne güzel ne de çirkindir, yaşam
orjinaldir!” Italo Svevo da dünya edebiyatının orjinallerinden. Belki birçok modern edebiyat metniyle aynı nitelikte
yazdıkları, ama çoğu zaman da klasiklerin tadını duyumsatıyor. Arka planda
kalmış olmayı yadırgamadan, sesinden ödün vermeden  metinler ortaya koyan yazarın Aylak Adam Yayınları
‘ndan çıkan “İyi Yürekli Yaşlı Adamla
Güzel Kızın Öyküsü” romanı bir yaşlı adam manifestosu niteliğinde.

Gençliğe duyduğu özlemi güzel bir kızla
özdeşleştiren yaşlı adamın aşk, arzu ve ahlak üçgeninde kalması ve bütün
gençleri, bütün yaşlıları kategorize etmesi romanın didaktik özü. Gel gitler
içinde, hastalık derecesinde genç kıza bağlanan yaşlı adamın dünyası ise lirik.
Duygularına hakim olamadığı için özeleştiri içinde kendini paralayan yaşlı adam
aslında bütün insanlığın bundan muzdarip olduğunu söylüyor. Küçük vicdan
rahatlama oyunlarıyla güçlünün istediğini yapabilir hale gelmesini yirminci
yüzyılın başlarında gösteren Svevo’nun öldükten sonra değer görmesi belki de bu
yüzden. Çağı modern insanın yeni yeni şekillenmesine şahitlik ederken yaşlı
adam, bizi uyarıyor.

Para ile gücün kontrol edilmesi veya
edilememesi ne tür yıkımlar yaratabilir? Bu yıkımları kanıksayan modern insan
pişmanlık yetisini mi, sorgulama yetisini mi? Yadırganan ilişkilerin arka
planında ne var? İnsani ihtiyaçlar ve insani değerler paralel midir yoksa
zamanın bir yerinde kesişir mi? Yazmaya karar vermek yaşlı adamları aklar mı? Yaşlı adam, yazmaya koyulduğu basit
ansiklopedik öğütler verdiği kitabında bu soruları sormuyor ama cevaplarını
bulmamız için bize yol gösteriyor.

Ara sıra savaş seslerini duyuyoruz
sayfalarda. Yaşlı adamın düşünceleri arasında savaşın seyri hakkında bilgiler
ediniyoruz. Yaşlı adam ve güzel kız farklı şekillerle dünyada olup biteni
umursamıyorlar. Savaşı konu edinen cümleleri okurken yaşlı adamın pişmanlık
hissinin arttığını hissettim. Bu çok basit bir his olabilir, yıkımın eşiğinde
bu kadar özel hayata odaklanmayı yadırgadığımdan. Yazarın bilincinden doğan
dahiyane bir hamle de olabilir, insanlar
ölürken aşk nerede durmalı, ya da durmamalı?

Yaşlılık üzerine çarpıcı bir metin haline
dönüşen roman, kitap içinde kitap hikayesiyle devam ediyor.  Yaşlandığımızda yakalayacağımız ayrıntıları,
takıntıları ve geçmişin verdiği-veremediği doyum hissini yaşlı adamın ağzından
okuyoruz. Yaşlanmak her şeyi mübah kılar mı, yoksa güzel ölmek adına ahlak,
başımızın üstünde sallanan bir kılıç mı olmalı? Hasta yüreğini kelimelerle
temizleye çalışıyor yaşlı adam, ardında sorular bırakarak.

Italo Svevo’nun “Kötü Bir Şaka” romanının okuduysanız “İyi Yürekli Yaşlı Adamla Güzel Kızın Öyküsü” romanının aynı
mahallede hayat bulduğunu hissedebilirsiniz. Konu olarak tamamen farklı da olsa
dilin akışı, yazarın metinlerini yakınlaştırıyor. Yaşlı adam güzel kıza kur
yaparken alt dairede kötü bir şakaya maruz kalan yazarımız acı çekiyor belki
de. Belki de yaşlı adam, komşusunun adına da yaşlılığı yaşlanıyor. Bu fantastik
çağrışım, kitabı bitirdiğimde iyice sardı beni. Yazarın doğduğu ve pek terk
etmediği Trieste şehrinin ironik karakterlerle dolu olduğunu düşündüm. Svevo
okumanın bağımlılık yapabildiğini bu küçük kitapla anladım.

Diğer Gezginci Erdem Yazıları İçin Tıkla