Koray Sarıdoğan Rock müzik ile ilgili kitaplar arayanlar için Türkçe tamamı Türkçe yazılmış bir müzik kitapları serisi hazırladı.
Türkçe yazılmış veya Türkçeye çevrilmiş müzik kitaplarını içeren bir liste yapılsaydı, ilginç bir şekilde Rock müzikle ilgili veya hiç değilse bir yerinden Rock-Metal ve yakın türlerle kesişimi olan kitapların ağırlıkta olduğu görülebilirdi. Ne var ki, Türkçe müzik neşriyatı içerisinde Rock kitaplarının kapladığı bu büyük alan, bugünün baskı ve kalite imkânı bol, hızlanıp kalabalıklaştığı oranda niteliğini kaybeden yayıncılığının bir nimeti değil. Aksine, yayıncılıktaki sermaye güçlendikçe niteliğin düştüğünü görmek zor değil. Hoş, konumuz Rock müzik kitapları olsa da bu çıkarımı hemen her alanda yapabiliriz.
Türkiye’de üretim ve tüketim anlamında altın çağını, seksenlerin sonu ve doksanlarda yaşayan Rock müzik ve yakın türler, etkisini sadece sokaklarda, sahnelerde, barlarda değil yayıncılıkta da göstermişti. Başta Stüdyo İmge, Korsan ve Bluejean etiketiyle çıkan kitaplar olmak üzere hiç de küçümsenmeyecek adetlerde ve çeşitlilikte kitapların basıldığı bu dönemde, küçüklü büyüklü pek çok kitap, Türkiye’deki Rock dinleyicisine sunuluyordu.
Kimisi grupların tarihlerini, kariyer hikâyelerini anlatan, kimisi diskografilerine veya şarkı sözlerine yer veren bu kitaplar içerisinde Rock ve Metal müziği, kökleri ve geçmişiyle, politik ve kültürel eleştirisiyle tanımak isteyenlere de hatırı sayılır örnekler sunulmuştu.
Bu mütevazı liste, bu son gruba giren türdeki kitapların öne çıkanlarını içeriyor. Geçtiğimiz yıl üzerine çalışıp yayınladığım Rock Kütüphanesi‘nde daha fazla kitaba ve detaya ulaşmanız mümkün.
İyi okumalar ve elbette, iyi dinlemeler…
Not: Bazı kitapların baskısı maalesef artık yok. En yakın sahaftan veya sahafların toplaştığı nadirkitap.com’dan medet umulabilir.
Taşlar Kimin İçin Yuvarlanıyor, Önder Kosbatar, Altıkırkbeş, 2012
Popüler örneklerinden geri planda kalmasına en çok üzüldüğüm kitapla başlayalım. Rock’n Roll’u sosyal, kültürel ve tarihsel bir fenomen olarak ele alan kitap, hem çok detaylı satır arası notlar ve bilgiler hem de önemli eleştiriler içeriyor. Akademik titizlikle hazırlanmışsa da bir an bile sıkılmıyorsunuz.
Rock ve Metal müziğin gelişimini, “Marjinalliğin Köklerine Panoramik Bir Bakış” başlığıyla, XIX. yüzyıldan başlatsa da bu tarihin öncesindeki tarihsel kırılmalara da atıfta bulunarak, benzeri Rock tarihlerinin bir adım ötesine geçiyor Önder Kosbatar. Bu sayede iktidarlar, kültürel değişimler ve savaşlar eşliğinde, konunun tam anlamıyla “köküne” iniliyor.
Kitap, şu veya bu ülke değil, bu kültürün yansımalarını geniş bir coğrafyayı mekân alarak anlatıyor. Bunu yaparken elbette Türkiye’yi de es geçmiyor. ’68 hareketinin Türkiye’deki yansımaları, öncesi ve sonrasındaki politik gelişmeler içerisinde Rock, Saykodelik Rock, Anadolu Rock türlerinde müzik yapan sanatçıları ve grupları görürken, bir yandan da dönemin gençlik eğilimlerini inceliyoruz. Sultanahmet çevresindeki hippi ortamlarını, hippilerin kraliçesi Hippi Perihan’ı ve hippilerin kralı, ucuz içki satan ünlü meyhanenin sahibi Sıtkı Yener’i görüyoruz örneğin…
Daha fazla detay BURADA.
Metallica: Mahşerin Dört Atlısı, Sadi Tirak – Erdem Tatar, Esen Kitap, 2014
Metal müziğin efsaneleri, tam da “Hardwired…to Self Destruct” ile bitti denilen yerden dönüş yapmışken, Metallica’yla ilgili en kapsamlı Türkçe kitabı da anmamak olmaz.
Geçmişten bugüne sayısız denecek kadar çok Metallica kitabı yazılageldi Türkçede. Bunların birçoğu, derleme kısa bilgiler içeren “hap kitap” niteliğinde olsa da elbette önemi görmezden gelinemez. Yine de Sadi Tirak ve Erdem Tatar’ın görsel gücü ve baskı kalitesi yüksek olmasının yanı sıra daha önemli detaylara yer vererek hazırladıkları Mahşerin Dört Atlısı, konusunun en iyi örneği.
Grubun sadece müzik geçmişini vermekle kalmayan yazarlar, hem görsellerle içeriği zenginleştiriyor, hem de Metallica’nın 30 küsur yıllık tarihi üzerinden Rock müzik tarihini de aydınlatıyor. Kitaptaki “Metallica’dan Önce” başlığından da anlaşıldığı gibi, önce tarihsel çerçeve kuşbakışı çizilmiş, daha sonra Lars ve James’in hayatlarına ayrı ayrı odaklanarak çerçeveyi bazen daraltıp bazen genişletmek suretiyle hareketli ve detaylı bir tarih sunulmuş.
Esen Kitap etiketi ve Mazhar Bilgiç tasarımı kapağıyla ilk olarak Temmuz 2014’te çıkan kitap, hemen sonraki ay 2. baskısını yapmış. Yayımının ardından Hard Rock İstanbul’da epey sıkı bir lansmanın gerçekleştirildiğini de not düşelim.
İyiler Siyah Giyer: 2000’li Yıllarda Rock, Deniz Durukan, Everest Yayınları, 2004
Kendisinden haberdar olan her Rock dinleyicisini üzen bir serinin son halkasıyla karşı karşıyayız. Üzmüştür, çünkü “Neden sonra devam etmedi?” dedirtmiştir. Hoş, bir dönemin ruhunu her alanda olduğu gibi Rock müzik alanında da mumla aradığımız için, devam etseydi içi neyle doldurulacaktı, o da ayrı konu.
İyiler Siyah Giyer adıyla ilk kez 2004’te basılan kitap, 2016’da genişletilmiş ikinci baskısını yaptı. Fakat kitabın geçmişi daha uzun. İlk olarak 2001’de Güven Erkin Erkal ve Deniz Durukan ortaklığında, bir tür “almanak” formatında hazırlanan “Türk Rock 2000“den bir yıl sonra “Türk Rock 2001“i Deniz Durukan yalnız hazırlamıştı. İşte, İyiler Siyah Giyer de tüm bunların derlenmiş, toparlanmış, üzerine eklemeler yapılıp genişletilmiş hali.
Düş Sokağı Sakinleri’nin ayrılma sürecinin ipuçlarını, Eren Kazım Akay’ın röportajını, Cem Karaca’yı, Cemali’yi, İlhan İrem’i, Taner Öngür ile Rock’n Coke-BarışaRock tartışmasını bulmak mümkün. Rock camiasındaki ölümler, intiharlar, tartışmalar, dönemin önemli etkinlikleri, büyük konserleri, müzik yayınları, albüm incelemeleri, Roxy yarışmaları, önemli festival ve organizasyonları ve daha fazlası da kitapta mis gibi bir arşiv olarak okurunu bekliyor.
Rock Tarihi: Ve Başkaldırdı Apollon, Burak Eldem-İzzet Eti, Stüdyo İmge, 1985
Bugün Güven Erkin Erkal’ın hazırladığı/hazırlamakta olduğu Türkiye Rock Tarihi serisi, zamanlama ve bilinirlik olarak en popüler “Rock tarihi” eserleri olsa da geçmişte de Rock müziğin tarihini çeşitli şekillerde yazmak için hazırlanmış çalışmalar yok değil.
Bunların en eskilerinden biri olan Burak Eldem ve İzzet Et’in 1985 yılında hazırladıkları bu çalışma da John Lennon’a ithafla açılıyor.
“Rock Tarihi” tamam, peki neden “Apollon”? Bunu yazarlar şöyle açıklıyor:
Kitap, Türkçedeki Rock Tarihi denemeleri açısından önemli bir kaynak olarak karşımıza çıkıyor.
Rock Sözlüğü, Metin Solmaz, Pan Yayıncılık, 1994
Metin Solmaz, bir Rock müzik kitabı yazmış olmasına rağmen Rock müziğin sektörle ilişkisini eleştirerek söze başlıyor. Rock müzik üzerine kalem oynatan yahut kafa yoran herkesin katılarak veya reddederek ancak her ihtimalde tartışmadan duramayacağı alternatif bir bakış açısının yer aldığını söyleyebiliriz.
Rage Against the Machine grubunun bir konserinde, gaza gelen seyircinin bir tahribata girişmesinin ardından solistin paniklemesi olayını, “Yıkım öneren bir grubun, önerdiği şeyle karşılaşınca paniklemesi bana Rock’n Roll’un özeti gibi geliyor,” diyerek eleştiriyor ancak müziğin ve sektörün hakkının verilmesi gerektiğini düşündüğü açılardan hakkını da vererek devam ediyor: “Ama rock, zaman zaman sahici gelmese de hâlâ tek radikal ses, sicilinde epey temiz sayfa var.” (Sf. 5)
Rock’ın devrimci olduğu fikrine de karşı çıkan Solmaz, “Rock’ın çıkışı 50’lerdeki Rock’n Roll’dur, 50’lerdeki Rock’n Roll’un devrimciliği ise sadece o güne kadar evlerine akşam altıda giden çocukların daha geç gitmeye başlamasından ibarettir.” (Sf. 5)
Her ne kadar adından beklendiği gibi binlerce sayfalık bir sözlük yerine 100 sayfalık bir kitapla karşı karşıyaysak da bu, beklentiyi karşılamadığı anlamına kesinlikle gelmiyor.
Türkiye Rock Tarihi, Güven Erkin Erkal, Esen Kitap, 2013
Türkiye’nin Rock müzik geçmişiyle ilgili hem canlı tanıklık hem de arşivcilik anlamında en yetkin isimlerden birisi Güven Erkin Erkal.
Esasen üç bölümlük bir serinin ilk bölümü olan bu kitap Türkiye Rock Tarihi 1: Saykodelik Yıllar adıyla hazırlandı. Serinin ikinci cildi, tahmin ve ümit ediyorum ki çok yakında gelecek ve hasret sona erecektir. 🙂
Önceki pek çok Rock tarihi araştırmalarında olduğu gibi Güven Erkin Erkal da kitabına önce Rock müziğin kısa tarihini anlatarak, dolayısıyla Blues müziğin kökenlerine ve yine bu müziğin Türkiye’ye giriş dönemine değinerek başlamış. Yabancı askerlerin savaş döneminde Türkiye’de bulunması sayesinde ilk gitarın ve dolayısıyla bu müziğin ilk kez girişini Güven Erkin Erkal’dan önceki kitaplarda okumadım.
Güven Erkin Erkal, üç bölümlük seriyle birlikte kitapta yer alan bilgi ve dokümanterin üzerine fazlasını koyarak bir dizi sunum da hazırladı. Bir süredir farklı etkinliklerde anlattığı Türkiye Rock Tarihi belgesel sunumlarında Türkiye’nin yakın tarihini de eğlenceli notlarla okumak mümkün.
Bu sunumlardan hareketle, kitap serisi tamamlandığında karşımıza şöyle bir dizi çıkacağını bilebiliyoruz:
1. Bölüm: Saykodelik Yıllar (1920-1980)
2.Bölüm: Değişim Rüzgârları (1980-1996)
3.Bölüm: Şeytanın Çocukları (1996’dan Günümüze)
BONUS
Başlangıcından Bugüne Heavy Metal | Can Atacan
İstanbul’da Rock Kültürü: Yeraltından Yeryüzüne | Melike Aslı Şahinsoy
1987, Ankara.
Türk Dili ve Edebiyatı lisansı, Yeni Türk Edebiyatı yüksek lisansı…
KalemKahveKlavye’nin kurucusu.
Evli ve iki kedi babası…
Bazı kitaplar yazdı: Kadran Kadraj (2015), Kaosun Kalbi (2020), Yeraltı Kütüphanesi (2020), Gecenin Kıyısından Gelen Suratsız ve Yaşlı Kuzgun: Edgar Allan Poe (2020)
Listeye katkı mahiyetinde:
Mehmet Arif Derbent, Yalnız Balayı (Biyografik romandır. Keyiflidir.)
Şahin Uruk, Kadıköy Felsefesine Giriş (Az buçuk okuyan insan beğenmez. Fazla amatörcedir ve dili kötüdür.)
Hikmet Temel Akarsu, İstanbul Dörtlüsü: Rock’n Roman (4 romanlık seri: 1. Kaybedenlerin Öyküsü, 2. İngiliz, 3. Küçük Şeytan, 4. Media) (Fena değildir; yer yer popüler roman özellikleri gösterir, aksiyonu yüksektir.)
Hepsi de taş gibi kitaplarmış.
Bu sıcaklarda okuyanı biraz serinleteyim dedim =)).
yabancı ya da türkçe yazarlardan başka kaynaklar bilenler paylaşabilir mi? rock tarihi üzerine derin bir araştırma yapmayı düşünüyorum. yararlanabileceğim kaynaklar olabileceğini bilen arkadaşlar paylaşabilir mi?
Merhaba. Rock müziğe dair Türkçede yayımlanmış çeviri veya Türkçe tüm eserleri birkaç yıl önce derlemiştim. Son 3-4 yıldır çıkan birkaç kitap haricinde hemen hepsine buradan ulaşabilirsiniz: https://kalemkahveklavye.com/rock-kutuphanesi
Sevgiler. (Koray Sarıdoğan)
oldukça detaylı.. teşekkürler