Yapay zekâ, edebiyatın geleceği ve yaratıcı süreçler üzerindeki etkisi Nobel ödüllü yazar Kazuo Ishiguro tarafından değerlendirildi.
Yazar, The Guardian’dan Alex Clark’a verdiği röportajda yapay zekânın sadece veri işlemekle kalmayacağını, aynı zamanda insan duygularını yönlendirme konusunda da giderek daha yetkin hale geleceğini ifade etti.
Okurlarını her zaman tanıdık ama aynı zamanda yabancı gelen dünyalara davet eden Ishiguro, eserlerinde karakterleri kaçınılmaz bir bilinmezlikle yüzleştirirken, şimdi de yapay zekâ ve edebiyatın nasıl bir geleceğe sahip olacağını sorguluyor. Clark’ın ifadeleriyle: “Şu sıralar, bir tren kompartımanında geçen yeni bir roman üzerinde çalışan yazar, kendi anlatımıyla, bu kez biraz daha “hafif” bir ton yakalamaya çalışıyor. Ancak, Ishiguro’nun yaratıcılık anlayışını bilenler için bu tren yolculuğunun ne denli anlam yüklü ve klostrofobik olacağını tahmin etmek zor değil.”
Post-Truth Çağında Edebiyat
Ishiguro, yazarların güçlü duygusal tepkiler yaratma becerisinin her zaman bir erdem olarak görüldüğünü söylüyor. Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandığında, ödül gerekçesinde “duygusal açıdan güçlü eserler” ortaya koyduğu vurgulanmıştı. Kendi yazarlığını da uzun yıllar bu şekilde tanımladı: Tarihsel olayları açıklamak yerine, okura insan deneyiminin duygusal boyutunu sunuyordu.
Ancak, son yıllarda bu yaklaşımın daha karanlık bir yönü olabileceğini fark etti. Politik hareketlerin, insanların içgüdülerine hitap ederek onları manipüle etmesi, kanıtlardan çok duygulara dayalı bir gerçeklik algısının yükselmesi, edebiyatın bu yeni çağdaki rolünü sorgulamasına neden oldu.
“Post-truth Trump döneminde, akredite haber kaynaklarına yönelik sürekli bir saldırı var,” diyor. “Ama sadece Trump değil; genel olarak, hoşuna gitmeyen bir gerçeği alternatif bir duygusal gerçeklikle değiştirebileceğin fikri yaygınlaşmış durumda. Yapay zekâ ve sanat arasındaki sınırlar da giderek daha bulanık hale geliyor.”
Bu bulanıklığın daha da artacağını düşünüyor Ishiguro. Çünkü artık yalnızca insanlar değil, yapay zekâ da duyguları yönlendirme konusunda etkili olmaya başladı
Yapay Zekâ ve Edebiyat
Ishiguro, yapay zekâ ve edebiyat ilişkisinin giderek daha karmaşık hale geleceğini düşünüyor. Ona göre, yapay zekâ yalnızca veri işlemeye yönelik bir araç olmaktan çok daha öteye geçecek: “Yapay zekâ, duyguları manipüle etme konusunda çok iyi hale gelecek. Şu an sadece veri işlediğini düşünüyoruz. Ama çok yakında, insanlarda belirli duyguları nasıl yaratacağını da öğrenecek—öfke, hüzün, kahkaha… Hepsini.”
Bu durumun sanat ve edebiyat üzerindeki etkileri konusunda da ciddi endişeleri var. İngiltere hükümetine yaptığı çağrıda, yazarların ve sanatçıların eserlerini teknoloji şirketlerinin suistimaline karşı korumaları gerektiğini savundu. Günümüzü, edebiyat ve sanat için bir dönüm noktası olarak görüyor: “Bu, yol ayrımında olduğumuz bir an.”
Peki, yapay zekâ destekli edebiyat, insan deneyimini gerçekten yansıtabilir mi? Ishiguro’nun bu konudaki düşünceleri çelişkili: “Eğer bu yeteneğimi bir politikacı için ya da ilaç satmak isteyen büyük bir şirket için kullansaydım, bunu övgüye değer bulmazdınız. Aksine, oldukça şüpheli görürdünüz. Ama hikâye anlatımı adına yaptığımda, bu büyük bir değer olarak görülüyor.”
Bu nokta, onun için giderek daha rahatsız edici hale gelmeye başlamış. “İnanılmaz bir üslubum olduğu için ya da dünya çapında büyük adaletsizlikleri ifşa ettiğim için değil, insanları ağlatan şeyler yazdığım için övüldüm,” diyor ve gülüyor. “Bunun için bana Nobel ödülü verdiler.”
Yine de, Ishiguro’nun anlattığı hikâyeler okurları için anlamını yitirmiyor. Ancak o, bir yazar olarak eserleriyle olan bağını daha farklı bir şekilde görüyor. “Romanlarım bana çok yakın gibi hissettirmiyor artık,” diyor. “Bir ebeveynin çocuklarıyla olan ilişkisi gibi; çok yakındılar, sonra kendi yollarına gittiler ama yine de aramızda bir bağ var.”
Kazuo Ishiguro. Fotoğraf: Andrew Woffinden/The Guardian
