Sülbiye Yıldırım Bilgi Yayınevi‘nden çıkan korku öyküleri derlemesi Karanlık Yılbaşı Öyküleri başlıklı çalışmayı inceledi.
Bu içerik, KalemKahveKlavye’nin “Edebiyatta Alternatif Türlerin Yükselişi” dosyası kapsamında hazırlanmıştır. Dosyanın tamamına BURADAN ulaşabilirsiniz.
Geleneksel sözlü kültürden gelen, Anadolu’nun kültürel çeşitliliğini taşıyan öyküler, söylenceler ve masallardan oluşan, yazıya geçirmediğimiz büyük bir zenginliğe sahibiz. Fantastik edebiyata kaynaklık eden bu zenginliği uzun süre hurafe ve edebiyat dışı olarak nitelemişiz.
2000’li yıllara geldiğimizde ise; yaygınlaşan internet ağlarının sağladığı olanaklarla, dünyada yaygın olan bilimkurgu, fantastik ve korku edebiyatı, gerek çeviri gerekse yaratı olarak edebiyatımızı da etkilemiş, karşılıklı bu etkileşimler sonucunda da bu türlerde ürün veren yazarlarımızın görünürlüğü artmış, yapıtları ilgi çekmeye ve çok okunmaya başlamıştır. Süreç içinde sinema ve televizyon dizileriyle desteklenen Batılı örnekler okuru, “Fantastik anlatı, hurafe anlatımdır,” gibi bir yargının yanlışlığından da kurtarmıştır. Bu durum yaratılan eserlerin dil ve edebi düzeyini yükselttiği gibi, Fantastik anlatımın günceli anlatmakta başarıyla kullanılmasına da yol açmıştır. Bu gün, bu türlerde yazılmış, edebi değeri yüksek, başarılı roman ve öykü kitaplarına, bunları yaratan yazarlara sahibiz.
Karanlık Yılbaşı Öyküleri isimli öykü kitabı, ‘Aralıktan Sızan Karanlık’ alt başlığıyla korku ve gerilim öykülerinden oluşan bir seçki. Edebi anlamda kaliteli öyküleri kapsayan ve Bilgi Yayınevi’nden çıkan bu öykü kitabında on üç farklı yazarın kaleminden yazılmış on üç güzel öykü var. Ana izleği yılbaşı kavramı ve bu kavrama insanların yüklediği anlamlardan oluşan nitelikli bir kitap. Yazarların hepsi birbirinden değişik açıdan yaklaştıkları bu ana izleği işlerken fantastik ögelerle tekinsiz bir ortam yaratmayı, güzel ve sürükleyici kurgulamayı başarmış, merak, heyecan ve tedirginliği çok iyi kullanarak usta işi öyküler yazmışlar.
Öncelikle kitap genelinde bir değerlendirme yapmak gerekirse; kitaptaki öykülerin hepsi edebi estetik anlamda birbirinden güzel, nitelikli öyküler ve hepsi yetkin kalemlerden çıkmış. Yazarlar öykülerinde fantastiğin, gerçek hayatımızda birebir yaşadığımız çarpıklıkları gerçek hayatta olamayacak bir şekilde anlatma özelliğini, başarıyla öykülerine hâkim kılabilmişler. Çağdaş edebiyat; Joseph Campbell’in dediği ve hepimizin de bildiği gibi, büyük ölçüde çevremizde ve içimizde gezinen hastalıklı, umutsuz durumların cesur ve tam bilgili gözlemine dayanır daha çok. Bu gözlemin iyi yapıldığı Karanlık Yılbaşı Öyküleri’nin alegorik dille yazılmış olması, öykülerin fantastik özelliğini güçlü ve başarılı kılıyor.
Bu başarı; yazarların dile hâkim olmalarından ve dili çok iyi kullanabilmelerinden gelmekte. Dilin gösterme gücünü edebi anlamda iyi kullanabilen bu on iki yazar, dolaylı ve örtük anlamda kullanabildikleri dille oluşturdukları öykülerde, yazmadıklarını ya da yazamadıklarını kurgularının derin yapılarında simgesel alt yapılarla ifade edebilmiş, az sözle çok şey söylemeyi başarabilmişler. Öykülerin okunmasını kolaylaştıran, okuru öyküye dâhil eden ve duygudaşlığını sağlayan, dolayısıyla da öyküleri güzelleştiren bu durum, neredeyse her gün bir yenisi çıkan, okumaya yetişemediğimiz öykü kitaplarının çok azında rastladığımız özellik.
Dilin güzel anlatımlarının sergilendiği bu on iki öykünün başka özellikleri de var elbette. Metni özgün kılan, okuru metne kilitleyen bir gerilim unsuru olarak yazarlar, iyi bir iç gözlem yeteneğiyle derin psikolojik çözümlemelerin çok iyi yapıldığı karakterler yaratabilmişler ve bu da öykülerin başarılı kurgularına yardımcı olmuş. Karakterlerin psikolojik derinliklerinin çok iyi yaratıldığı öyküler, okurun öyküye dâhil olmasını kolaylaştırdığı gibi, onlarla özdeşlik kurmasını sağlıyor, öyküleri sahici kılıyor.
Kitaptaki öyküleri başarılı kılan ögelerden bir diğeri de tekinsizliğin yaratılmasındaki başarı. Bu başarı gerek tekinsiz mekânlar, gerekse tekinsiz olaylar yaratabilmeyle sağlanmış. Mekânların tekinsiz hava yaratarak tedirgin edici özellikler taşıması öykülerin derinliğini ve niteliğini pekiştiren ögelerden. Öyküleri başarılı kılan ögelerden bir diğeri de bilinmeyenin korkusunu okur üzerinde yaratabilmesi, gerilimi öykü sonuna kadar taşıması. Fantastik korku özelliklerinin, edebiyat tadında kullanıldığı bu kitabın en önemli özelliklerinden bir başkası da ana izleğin günceli yakalayan güçlü konularla, fantastik kurguya feda edilmeden öykülerde işlenmesi.
Kitaba öyküler özelinde bir şeyler söylemek gerekirse; Karanlık Yılbaşı Öyküleri, Özlem Ertan’ın sistemin köleleştirdiği, çalışma yaşamı içinde kendine zaman ayıramayan kadın karakterin hem çalışma hayatındaki sıkışmışlığını, hem de toplumun kadına yüklediği sorumlulukların yarattığı baskının psikolojik geriliminde, tekinsiz bir atmosferde, ‘Bir Yılbaşı Korkusu’ isimli öyküyle başlıyor. Toplumda kadını güçlü kılan şeylerin özelliğini yitirmesini, erkek egemen kültürün iyice yaygınlaştığı toplumda güç mesafesindeki yüksekliğin kadınlar aleyhine derinleşmesini gerilimli bir dille çok güzel anlatan bir öykü.
Mehmet Berk Yaltırık’ın ‘Definenin Tılsımı’ adlı öyküsü; hemen her sokakta rastladığımız kahvehanelerdeki işsiz, tutunamamış erkeklerin kolay yoldan zengin olmak, define aramak için, bir yılbaşı gecesinde bir araya gelmeleriyle başlıyor. Hepimizin çocuklukta duyduğumuz sıradan bir define olayı özelinde, mağaralarla, ne olduğu anlaşılamayan karartılarla, tuhaf yaratıklarla ve onların uyandırdığı korkuyu yaratan olaylar dizisiyle anlatılan öykü başarılı diyaloglardan oluşmuş. Büyük bir keyif ve heyecanla okuyacağınız öyküde diyalogların güzelliğinin yanında yerel ağzı da başarılı kullanan yazar, insanın sahip olma hırsını çok gerçekçi ve güzel işlemiş. Kişiliklerini sağlam oluşturduğu karakterlerini yargılamadan, okuru yönlendirmeden tarafsızca anlattığı öyküde yazarın kahramanlarında kendi zaaflarımızla yüzleşiyoruz.
Demokan Atasoy’un, Karanlık Bedava öyküsü; “Charles Dickens’a Saygılarımla” ithafıyla başlayan ve Dickens’ın gölgesinde kalmayacak kadar derinlikle yaratılan tekinsiz bir yılbaşı gecesinin, kişinin kendini sorgulamasına dönüşen psikolojik derinliği ve bu derinliğin hiç de aykırı kaçmayan akıl almaz ayrıntılarla tamamlanan fantastik kurgusu ve tekinsiz atmosferiyle okuyucuyu da öykü evrenine sokan, geleneğe yaslanan ama günceli de yakalamış çok güzel bir öykü. Demokan Atasoy, hiç şüphesiz güçlü bir kalem. Kapitalizmin tekinsiz emek sermaye çelişkisi ve kâr hırsı ancak bu kadar tekinsiz ve fantastik anlatılabilir.
Uğur Kılınç’ın Çörten öyküsü; gezi dergilerine çektiği fotoğraflarla kazandığı paraları resim malzemesi almak için kullanan parasız bir ressamın, yılbaşının hemen öncesi gittiği bir kanyonda kaldığı evde geçirdiği gecede karşılaştığı tuhaflıkların anlatıldığı bir öykü. Öykünün yarattığı tekinsiz mekânın fantastiği de içeren atmosferi oldukça başarılı çizilmiş. Adıyla ilişkisini merak ederek başladığınız bu öyküyü okurken içinizin ürpermesini engelleyemiyorsunuz.
Funda Özlem Şeran’ın Seneye Görüşürüz öyküsü de çok güzel bir sistem eleştirisi. Yılbaşı kutlamasına karşı olan bir adamın, kutlamalara katılanlara zarar vermek amacıyla, arkadaşlarıyla hazırlandığı eylem başarısızlıkla sonuçlanınca, insanlara yöneltemediği hıncını, Noel baba kılığındaki bir adamdan çıkarmak isteğiyle hareket ederken başına gelen inanılmaz olaylardan yola çıkarak anlatılan; kurgusu, mekânı ve karakterleriyle fantastik bir korku öyküsü. Öykünün özgünlüğü günceli eleştirirken yaşamın gotikliğini, tekinsizliğini ortaya çıkarmasından kaynaklanıyor.
Bir tanıtım yazısının sınırlılığında adlarından ve öykülerinden söz edemediğim yazarların anlayışına sığınarak; seçtiğim örneklerin dışında kalan öykülerin güzelliğini yakalamayı size bırakıyorum. Kitabı elinize aldığınızda soluksuz okuyacak, edebi değeri yüksek öyküler okumanın ayrıcalığını yaşayacaksınız.
Yazımı Ursula K. Le Guin’den bir alıntıyla bitirmek istiyorum; “Hayal gücüyle yaratılmış kurmacanın yararı dünyayı, çevrendeki kişileri, kendi duygularını ve kaderini daha derinlemesine anlamanı sağlamaktır.” Hayal kurmak insanı insan yapan özelliklerin başında gelir, hayaller dünyayı güzelleştirir.
Bu yazının dahil olduğu dosya paralelinde, KalemKahveKlavye ve Yazım Kılavuzu işbirliğiyle düzenlenen “Edebiyatta Alternatif Türlerin Yükselişi” konulu söyleşinin videosunu şimdi izleyebilirsiniz.
